Spelling

Uit onderzoek is gebleken dat leren spellen van onveranderlijke woorden goed mogelijk is zonder daarbij spellingregels te gebruiken. Sterker nog: het gebruik van spellingregels lijkt eigenlijk niet of nauwelijks effect op te leveren. Dat geldt ook voor leerlingen met spellingproblemen en (ernstige) dyslexie. Spellet is een een effectieve spellingaanpak die ontwikkeld is bij orthopedagogische praktijk Quadraat in samenwerking met dr. Anneke Smits. Spellet is onderdeel van Rijke Taal, de basis voor taal- en leesontwikkeling. Zonder rijke taal geen geletterdheid en geen begrip.

Het uitleggen en oefenen van spellingregels kost tijd en moeite, maar leidt niet noodzakelijk tot betere spellingprestaties. Deze tijd besteden wij aan het oefenen van de spelling op woord-, zins-en tekstniveau. Dat leidt tot betere spellingresultaten en tot een betere transfer naar (spontaan) geschreven werk. Bij Spellet wordt gewerkt met woorden uit de spellingmethode die op school wordt gebruikt. Deze woorden bevinden zich dikwijls boven het spellingniveau van de kinderen, omdat zij tot de zwakste spellers van hun klas behoren.

Bij Spellet wordt aangestuurd op een geautomatiseerde spellinghandeling en vooral op plezier in schrijven. Leerlingen produceren wekelijks tekst en beoordelen elkaars geschreven werk. Van de teksten worden boekjes of bijvoorbeeld een blog gemaakt. Om de motivatie tot het schrijven van zinnen te bevorderen stemmen kinderen wekelijks voor wie de mooiste zin geschreven heeft. Zowel tijdens de Spellet-sessie als thuis wordt er gewerkt met speciale software.

Spellet is een werkwijze waarmee de spellingvaardigheden van zwakke spellers verbeterd worden zonder gebruik te maken van regels. De methodiek kan worden ingezet op verschillende zorgniveaus. Zowel in de klas als tijdens (individuele) begeleiding van kinderen met ernstige spellingproblemen en dyslexie.

Door het gebruik van speciale software te combineren met schrijven op papier wordt aangestuurd op veelzijdige verbindingen in het geheugen.

Bij Quadraat werken we al jaren met leerlingen die veel last hebben van spellingproblemen. We kwamen er al snel achter dat het steeds maar blijven oefenen van de spellingregels onvoldoende resultaat oplevert. De leerlingen gebruikten de spellingregels wel in de spellingoefeningen over die bepaalde regel, maar niet in andere spellingoefeningen en helemaal niet in hun eigen schrijfproducten. Daarom namen wij het initiatief om een (ontwerp)onderzoek te doen naar een werkwijze voor spelling waarbij geen regels gebruikt worden, waarin we optimaal aansluiten bij de werking van het spellinggeheugen en waarin veel aandacht is voor het spontaan schrijven van teksten.

We behandelen spellingproblemen als woordspecifieke problemen

Onze werkwijze heeft het schrijven van specifieke woorden tot doel en niet het leren en inoefenen van spellingregels. (We maken hierbij wel een uitzondering voor de werkwoordspelling, want werkwoordspelling is volgens ons moeilijk te leren zonder een beperkt aantal regels.)

We werken met een kleine mix van woorden uit de spellingmethode die in de klas gebruikt wordt

Onze leerlingen behoren meestal tot de zwakste spellers van hun klas. Wij kiezen ervoor om niet op een lager spellingniveau te oefenen, maar met een kleine mix van woorden op het groepsniveau. We maken daarom kleinere woordpakketten van 15 woorden. We zorgen ervoor dat er verschillende, maar niet verwarbare, categorieën aanwezig zijn. Het werken met woordpakketten die eenzijdig bestaan uit een bepaalde categorie kan leiden tot verminderde aandacht en het opnemen van verwarbare categorieën (zoals bijvoorbeeld -ei- en -ij-) leidt tot onnodige fouten en verwarring.

We organiseren gespreide oefening

Om de gespreide oefening te realiseren oefenen de leerlingen op verschillende dagen van de week met de spellingsoftware WOEF Online en bouwen we herhalingsweken in. Dit doen we omdat herhaling die verspreid is over de tijd, ervoor zorgt dat het geleerde beter beklijft op de lange termijn.

We ondersteunen en faciliteren de correcte spelling middels visueel dictee en directe feedback via de computersoftware WOEF Online

Visueel dictee betekent dat leerlingen het correct geschreven woord zien voordat zij het zelf gaan schrijven. We gebruiken hiervoor het, binnen onze praktijk ontwikkelde, softwareprogramma WOEF Online. WOEF laat de te oefenen woorden zien, spreekt ze uit en voorkomt het maken van fouten doordat verkeerd getypte letters niet worden getoond, terwijl de leerling ook gewaarschuwd wordt met een geluidsignaal. Dit is een vorm van directe feedback die het inprenten van de eigen fouten voorkomt. WOEF laat de te oefenen woorden zien, spreekt ze uit en voorkomt het maken van fouten doordat verkeerd getypte letters niet worden getoond, terwijl de leerling ook gewaarschuwd wordt met een geluidsignaal.

We sturen aan op veelzijdige verbindingen in het geheugen

We sturen op de volgende manieren aan op veelzijdige verankering: woorden lezen en uitspreken, woorden oefenen op woord-, zins- en spontaan tekstniveau en woorden zowel handgeschreven oefenen als typen met de computer. We doen dit om de retentie (het beklijven van de spellingkennis op lange termijn) mogelijk te maken en om de transfer naar het spontaan schrijven mogelijk te maken.

We sturen aan op spellingbewustzijn

Spellingbewustzijn betreft primair de wil en de inzet om goed te spellen. Voor spellingzwakke leerlingen is dit spellingbewustzijn vaak niet gemakkelijk te bereiken omdat het een confrontatie betekent met wat zij moeilijk vinden. Om dit proces te ondersteunen hebben wij in onze aanpak drie elementen opgenomen:

• We bespreken groepsgewijs en kort de spellingeigenaardigheden van de te oefenen woorden;

• De leerlingen oefenen de woorden met WOEF en krijgen daardoor directe feedback van de computer op de juiste schrijfwijze;

• De leerlingen schrijven zinnen en verhalen, waar een aantal van de te oefenen woorden in voorkomt. De verhalen worden gepubliceerd. Voorafgaand aan de publicatie bespreken en beoordelen de leerlingen elkaars teksten. Zij gaan daardoor bewust met de teksten om. Ook de publicatie op zich versterkt de bewustwording.

We sturen aan op plezier in schrijven

Een leerling die een zinvolle en interessante tekst schrijft die anderen gaan lezen, heeft een communicatieve bedoeling. Teksten die (al is het in beperkte kring) ‘gepubliceerd’ worden leiden tot meer schrijfplezier. Schrijfplezier leek in de eerste weken van het onderzoek niet gemakkelijk te bereiken voor onze zwakke spellers. Veel leerlingen blokkeerden op het moment dat zij teksten gingen schrijven. Zij hadden weinig schrijfervaring en wisten niet waarover te schrijven. Een oplossing voor de schrijfblokkades werd gevonden in het gebruik van zogenaamde schrijfstarters die bestaan uit plaatjes met een uitdagende titel.